ΣΩΜΑ ΚΑΙ ΨΥΧΗ ΣΤΟΝ ΖΩΝΤΑΝΟ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ

Από το κόκκινο στο χακί και αιώνια πιστοί στη διχαστική λογική του «μαύρο-άσπρο»… Εν ριπή οφθαλμού (ή μάλλον εν ριπή επόμενης δόσης) περάσαμε από τον κακοποιημένο μαρξισμό του «νόμος είναι το δίκιο του εργάτη» στην πιο ακραία εκδοχή του νομικού θετικισμού «ο νόμος είναι το δίκαιο» (κι ακόμα χειρότερα, το δίκιο ταυτίζεται με τη βούληση του εκάστοτε κυριάρχου που περιβάλλεται τη μπέρτα της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας).

Κάθε νόμος ψηφισμένος στα πλαίσια μιας αστικής δημοκρατίας νεωτερικού τύπου φέρει στο DNA του τη σφραγίδα δυο δομικών συστατικών, σε θέση σώματος και ψυχής, αν θέλουμε να προσωποποιήσουμε κάτι εξ όψεως απρόσωπο που ρυθμίζει ένα ευρύ πλέγμα σχέσεων που αναδύονται στον καθημερινό βίο δισεκατομμυρίων ανθρώπων ανά τον κόσμο. Στη θέση του σώματος βρίσκεται η διαδικασία, ο τύπος, ο τρόπος εμφύτευσης του νόμου στο άγονο έδαφος των ιδιοτελών ενστίκτων της ανθρώπινης ύπαρξης. Τη θέση της ψυχής καταλαμβάνει το περιεχόμενο, η ουσία, ο σκοπός εμφύτευσης του νόμου στο γόνιμο έδαφος των αλληλεπιδρώμενων κοινωνικών σχέσεων ως μια μορφή επιδιόρθωσής τους.

Οι σωματικές ουλές είναι ευχερέστερα διαπιστώσιμες από τις ψυχικές παθογένειες, επομένως πριν προβούμε στην  εξέταση των ενδόμυχων αμφισβητούμενων ζωνών της δικαιικής ρύθμισης, θα ήταν πιο δόκιμο να ελέγξουμε αν τυχόν υπάρχει κάποια αμυχή, κάποια ρωγμή στη διαδικασία με την οποία διεκδικεί ο νόμος την καταξίωσή του στη συνείδηση των κοινωνικών υποκειμένων. Δηλαδή, για να μην ακολουθούμε την πορεία του κάβουρα, πριν προβούμε στην αξιολόγηση του νόμου υπό την άγρυπνη, εξονυχιστική ματιά ενός πανανθρώπινου ιδεώδους δικαιοσύνης προηγείται ο αυτοέλεγχος, η αυτοαξιολόγηση η αυτοδέσμευση του νόμου από το κανονιστικό τελετουργικό που ο ίδιος επιτάσσει στον εαυτό του πριν σπάσει το κέλυφος. Πριν μπούμε συνεπώς στην κρίση του αν το νέο νομοσχέδιο για τους εκπαιδευτικούς ξεβολεύει τεμπέληδες, ιδιαιτεράκηδες προνομιούχους ή αν απαξιώνοντας τους λειτουργούς βάλλει το ίδιο το δημόσιο αγαθό της παιδείας, θα ήταν ζωτικής σημασίας να αναδείξουμε την παράνομη διαδικασία με την οποία επιχειρεί η κυρίαρχη κοινοβουλευτική πλειοψηφία να επιβάλλει τη δεσμευτικότητα της θέλησής της. Με το να χρησιμοποιεί μια αντισυνταγματική εις το τετράγωνο διαδικασία, την επιστράτευση (αντισυνταγματική εις το τετράγωνο, γιατί αφενός το άρθρο 22 παρ.4 του Συντάγματος προβλέπει περιοριστικά απαριθμούμενες περιπτώσεις επίταξης εργασίας σε περίπτωση πολέμου, επιστράτευσης, θεομηνίας, κινδύνου για τη δημόσια υγεία κι αφετέρου το κράτος καταστέλλει προληπτικά το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα στην απεργία, καθώς η απεργία δεν έχει καν κηρυχθεί, αποτελεί απλώς εξαγγελία ενός συνδικαλιστικού φορέα χωρίς να έχει παραγάγει μέχρι στιγμής το παραμικρό έννομο αποτέλεσμα) η κυβέρνηση αυτοαναιρεί την ίδια την αρχή της διάκρισης των εξουσιών, υποσκάπτει δηλαδή τη διαδικασία που θέσπισε η κοινοβουλευτική πλειοψηφία για την παραγωγή κανόνων δικαίου άξιων υπακοής. Η παράνομη διαδικασία της επιστράτευσης καθιστά εξαρχής ανομιμοποίητο το νόμο, οπότε κάθε κουβέντα για το περιεχόμενο της δικαιικής ρύθμισης (το δίκαιο ή άδικο, το ηθικό ή ανήθικο, το ορθό ή το εσφαλμένο) καθίσταται άνευ αντικειμένου.

Όσοι επιμένουν να κράζουν το περιεχόμενο της ρύθμισης, χωρίς να έχουν αφιερώσει ούτε έναν ψίθυρο για τη διαδικασία με την οποία επιβάλλεται η ρύθμιση στα κοινωνικά υποκείμενα, δε θέλουν να αντικρύσουν κατάματα ότι η λειτουργία του νόμου είναι βασικός δείκτης της ποιότητας μιας φιλελεύθερης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και κάθε κράτους δικαίου που σέβεται τον εαυτό του.

Θα χρησιμοποιήσω ένα φανταστικό παράδειγμα (ας ελπίσουμε όχι σκηνή από το εγγύς μέλλον) για να κάνω κατανοητό το συλλογισμό ότι ο αυτοέλεγχος της διαδικασίας του νόμου πρέπει να προηγείται του ελέγχου της ουσίας, της λεγόμενης ratio legis. Ας υποθέσουμε ότι ο Γ.Γ. της νεοναζιστικής Χρυσής Αυγής βγάλει διάταγμα από το Ζάππειο που προβλέπει φορολογικό σύστημα πλήρως εναρμονισμένο με τη συνταγματική επιταγή για αναλογική φορολογική ισότητα (άρθρο 4 παρ.5 Συντ). Σύμφωνα με όσους πιστεύουν ότι ο νόμος κρίνεται αποκλειστικά από το περιεχόμενό του, θα επρόκειτο για ένα εξαιρετικό νομοθέτημα, σπάνιας κοινωνικής ευαισθησίας. Τι είναι αυτό που μας καλεί σε ανυπακοή του συγκεκριμένου νομοθετήματος; Η ουσία των ρυθμίσεών του; Όχι, καθώς πρόκειται για καθ’ όλα συνταγματική ρύθμιση και μάλιστα ευρείας κοινωνικής αποδοχής. Τα χείλη που εκστόμισαν το συγκεκριμένο διάταγμα; Όχι, γιατί κάτι τέτοιο θα αποτελούσε έλεγχο των κοινωνικών φρονημάτων, των πεποιθήσεων ενός πολίτη, όσο αποκρουστικές κι αν μας φαίνονται αυτές. Μήπως η διαδικασία με την οποία επιχειρεί να δώσει πνοή στη ρύθμιση; Στην ανομιμοποίητη βάση θέσπισης του κανόνα δικαίου έγκειται ακριβώς η νομιμοποίηση της ανυπακοής μας σε αυτή την εξαγγελλόμενη ρύθμιση.

Η μεγαλύτερη κατάκτηση της αστικής δημοκρατίας μετά την επικράτηση των ιδεών του Διαφωτισμού είναι η καντιανή ιδέα της αυτονομίας, δηλαδή της ελευθερίας ως αυτοδέσμευσης (ότι δηλαδή κάθε πολιτικό υποκείμενο δεσμεύεται να υπακούει σε κανόνες, στη διαδικασία των οποίων έχει συμμετάσχει το ίδιο κι εφόσον αυτοί εναρμονίζονται με τις πρωταρχικές αξίες του Ορθού Λόγου, δηλαδή της ελευθερίας και της ισότητας). Ακόμα κι όσοι επιθυμούν ανατροπή της αστικής δημοκρατίας (σοσιαλισμός-κομμουνισμός), ακόμα κι όσοι έχουν ταυτίσει το καπιταλιστικό οικονομικό μοντέλο με την αστική δημοκρατία (φιλελευθερισμός), ας κρατήσουν οι μεν στο πίσω μέρος του μυαλού τους ότι χωρίς την αυτονομία καμιά κρίση περί δικαίου και αδίκου δεν είναι νομιμοποιημένη, αλλά θα άγεται και θα φέρεται από τις επιδιώξεις του εκάστοτε κυριάρχου (στη θέση της δικτατορίας της αγοράς η δικτατορία του προλεταριάτου), οι δε ας κατανοήσουν ότι όπου η αυτονομία είναι το δεδομένο το κατορθωτό ζητούμενο δεν μπορεί να είναι άλλο από την κοινωνική δικαιοσύνη (κι όχι την κοντόφθαλμη, καθαρά οικονομική-λογιστική έννοια της ευημερίας).

Δυστυχώς στις μέρες μας (σε όλη την καπιταλιστική Δύση, αλλά κυρίως στη χώρα μας) η αστική δημοκρατία βρίσκεται στην πιο απαξιωμένη φάση της ιστορίας της. Η αυτονομία από δεδομένο έχει μετατραπεί σε ελπιζόμενο ζητούμενο και σε μοναδικό δεδομένο αναδεικνύεται ο κοινωνικός αυτοματισμός, ένας χομπσιανός πόλεμος όλων εναντίον όλων…